Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
## Bewering
80% van de afgewezen asielzoekers verdwijnt in de illegaliteit.
## Oordeel
Ongefundeerd
## Bron van de bewering
Tijdens het Tweede Kamerdebat van 4 september diende Joost Eerdmans, de fractievoorzitter van JA21, een motie in over afgewezen asielzoekers. Hij wil dat het kabinet onderzoekt of zij een elektronische enkelband kunnen krijgen. In de motie wordt gesproken van ‘uitgeprocedeerde’ asielzoekers maar in dit artikel spreken we van afgewezen asielzoekers, omdat het na meerdere afwijzingen en na lang verblijf zonder verblijfsvergunning het nog steeds mogelijk is om nieuwe procedures te beginnen.
Eerdmans wil deze maatregel omdat asielzoekers 28 dagen de tijd hebben om Nederland te verlaten nadat hun asielverzoek is afgewezen. Die tijd gebruikt 80% van de asielzoekers om in de illegaliteit te verdwijnen, aldus de motie. Dat wil zeggen dat ze zonder geldige verblijfsvergunning in Nederland blijven.
David van Weel, de minister van Justitie en Veiligheid en een van de ministers voor Asiel en Migratie, liet het aan de Tweede Kamer of de motie moest worden uitgevoerd of niet. Op 9 september heeft de Kamer de motie weggestemd.
## Waarom dit ongefundeerd is
Asielzoekers zijn mensen die naar een ander land trekken om asiel aan te vragen, omdat zij vluchten voor bijvoorbeeld oorlog, marteling of de doodstraf. Mensen die in Nederland asiel willen aanvragen kunnen dat doen bij het aanmeldcentrum in Ter Apel, waarna de asielprocedure begint. Voorwaarden bepalen of een asielzoeker als vluchteling wordt erkend.
Als het verzoek wordt afgewezen, krijgen asielzoekers een terugkeerbesluit: ze moeten Nederland verlaten, bijvoorbeeld onder begeleiding van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DTenV), de uitvoerder van het Nederlandse terugkeerbeleid. Dat kan op meerdere manieren:
* Zelfstandig vertrek: mensen die Nederland verlaten en waarbij dit officieel geregistreerd wordt.
* Gedwongen vertrek: mensen die niet vrijwillig vertrekken, kunnen onder dwang uitgezet worden.
* Zelfstandig vertrek zonder toezicht: mensen van wie is vastgesteld dat ze hun verblijfplaats hebben verlaten, maar onduidelijk is of ze Nederland hebben verlaten.
JA21 liet Nieuwscheckers weten dat de bewering dat 80% van de afgewezen asielzoekers in de illegaliteit verdwijnt, is gebaseerd op een artikel van het digitale weekblad Wynia’s Week [pdf]. Het percentage van 80% in dat artikel gaat echter niet over Nederland, maar over de EU: twintig procent van de asielzoekers die een terugkeerbesluit kregen, vertrekt daadwerkelijk _uit de EU_.
Wynia’s Week noemt ook een percentage voor Nederland: nog geen 10% van de in Nederland afgewezen asielzoekers zou vertrekken uit de EU, ‘het laagste percentage van heel Europa’.
De bron voor deze percentages is Eurostat, het statistiekbureau van de Europese Unie. Wynia’s Week citeert een rapport van Eurostat [pdf] en de bron daarvan zijn deze twee tabellen. Hierin staan cijfers over de EU als geheel en over specifieke landen. De 20% waar JA21 en Wynia’s Week van spreken is gebaseerd op 2023, toen 110.240 van de 452.560 mensen (19 procent) van buiten de EU (zogenoemde _derdelanders_) die een terugkeerbesluit kregen, ook daadwerkelijk de EU verlieten. In 2024 steeg dit percentage naar 25 procent.
Kijken we naar cijfers over Nederland, dan zien we dat in 2023 21.265 derdelanders die in Nederland verbleven een terugkeerbesluit kregen. Van hen kon bevestigd worden dat 1555 buiten de EU verblijven, dus het is onzeker waar de overige 93 procent is. Op basis van recentere Eurostat-cijfers daalde dit percentage in 2024 naar 91,5 procent. De percentages dalen als we mensen meetellen die Nederland wel verlieten, maar de EU niet: 67 procent in 2023 en 77 procent in 2024.
Maar er is een groot probleem met deze cijfers: ze gaan niet alleen over afgewezen asielzoekers, maar ook over _alle_ derdelanders die een terugkeerbesluit krijgen en van wie het vertrek geregistreerd wordt bij de grensbeambte. Dat kunnen ook arbeids-, gezins- en studiemigranten zijn van wie de vervlijfsvergunning is verlopen. Ook mensen die zonder toestemming en zonder asiel aan te vragen de Nederlandse grens zijn overgestoken, vallen hieronder.
## Cijfers van Nederlandse instanties
Kijken we naar de cijfers van Nederlandse instanties, dan vinden we ook daar geen afzonderlijke cijfers over asielzoekers die na hun afwijzing in Nederland blijven. In het rapport ‘De Staat van Migratie 2025’ [pdf] vinden we in figuur 101 cijfers over het vertrek van mensen uit Nederland in 2023 en 2024. Het gaat hier om de vertrekregistraties van de politie, de Koninklijke Marechaussee en de Dienst Terugkeer en Vertrek.
Deze cijfers hebben hetzelfde probleem: ze gaan niet alleen over afgewezen asielzoekers, maar ook over anderen die niet meer geldig in Nederland verblijven, zoals mensen van wie de verblijfsvergunning is ingetrokken en mensen aan wie de marechaussee de toegang tot Nederland heeft geweigerd. De cijfers in het rapport verschillen van die van Eurostat, want ze gaan over verschillende groepen.
Volgens de cijfers in ‘De Staat van Migratie 2025’ kon in 2024 van 54% van de mensen die moesten vertrekken, aangetoond worden dat zij Nederland hadden verlaten. In 2023 was dit 60%. Gaan we ervan uit dat alle mensen die zelfstandig vertrekken zonder toezicht de illegaliteit in gaan, dan zou het gaan om 40 tot 50% van de mensen die een terugkeerbesluit hebben gekregen. Maar dat zijn dus niet alleen afgewezen asielzoekers. Volgens een woordvoerder van het ministerie van Asiel en Migratie zijn er geen specifieke cijfers die louter over asielzoekers gaan.
## Conclusie
De bewering dat 80% van de afgewezen asielzoekers de illegaliteit in verdwijnt, is gebaseerd op cijfers die gelden voor heel Europa en niet voor Nederland. Ook gaan die cijfers niet alleen over afgewezen asielzoekers, maar bijvoorbeeld ook arbeids-, gezins- en studiemigranten. Verder tonen cijfers uit de Staat van Migratie 2025 dat van minstens de helft van mensen die vertrekken met tussenkomst van de migratieketen kan worden aangetoond dat zij Nederland verlaten. Maar ook hier worden meer mensen meegeteld die geen asielzoeker zijn. Er zijn geen aparte cijfers voor asielzoekers, dus beweringen die daarover gedaan worden, zijn ongefundeerd.
