KopalniaWiedzy.pl
kopalniawiedzy.bsky.social
KopalniaWiedzy.pl
@kopalniawiedzy.bsky.social
Najświeższe informacje naukowe. Najnowsze osiągnięcia, najważniejsze odkrycia, wynalazki, które zmieniają świat.
https://buycoffee.to/kopalniawiedzy
Rozwój tego typu miejsc w dłuższej perspektywie oznacza kłopoty dla centrów miast i utrudnia prowadzenie rozsądnej polityki. Będzie tak dopóki nie powstaną związki metropolitalne, które pozwalałyby na prowadzenie inwestycji czy oferowanie usług nieograniczających się do granic administracyjnych
Polska – kraj wsi czy miast?
Na skutek rozkładu systemu planowania przestrzennego powstały „niedomieścia”, czyli takie dziwne twory nie będące ani wsią, ani miastem. Nie chodzi tu jednak o dobrze zaplanowane osiedla jak Podkowa L...
kopalniawiedzy.pl
December 6, 2025 at 9:10 AM
Martin Bauch z Instytutu Historii i Kultury Europy Wschodniej im. Leibniza oraz Ulf Büntgen z University of Cambridge uważają, że do pandemii Czarnej Śmierci, która w połowie XIV wieku mogła zabić nawet połowę populacji Europy, przyczynił się... wybuch wulkanu w tropikach.
Wybuchy wulkanów przyczyniły się do epidemii Czarnej Śmierci
Martin Bauch z Instytutu Historii i Kultury Europy Wschodniej im. Leibniza oraz Ulf Büntgen z University of Cambridge uważają, że do pandemii Czarnej Śmierci, która w połowie XIV wieku mogła zabić naw...
kopalniawiedzy.pl
December 5, 2025 at 4:23 PM
Zawarte w nim zapiski powstawały w latach 1478–1518. To imponujące świadectwo geniuszu mistrza renesansu. Zawiera on informacje dotyczące inżynierii, malarstwa, geografii, fizyki, chemii, projekty odzieży czy bajki. Możemy podziwiać w nim projekty katapult i dźwigów oraz prywatne notatki Leonarda.
Zdigitalizowany Codex Atlanticus – największy zbiór pism i rysunków Leonarda da Vinci
Codex Atlanticus, największy zbiór pism i rysunków Leonarda da Vinci, rzadko jest udostępniany publiczności. Zawarte w nim zapiski powstawały w latach 1478–1518. To imponujące świadectwo geniuszu mist...
kopalniawiedzy.pl
December 5, 2025 at 9:00 AM
Uczeni z Instytutu Badań nad Metabolizmem im. Maxa Plancka karmili ciężarne myszy zdrową dietą o niskiej zawartości tłuszczu, która pachniała tłuszczem. U myszy metabolizm się nie zmienił, ale ich dzieci silniej reagowały na dietę wysokotłuszczową, rozwijała się u nich otyłość i insulinooporność
Sam zapach tłuszczu podczas ciąży wystarczy, by u dziecka rozwinęła się otyłość
Sam zapach tłustego pożywienia, który czuje dziecko w okresie płodowym oraz w czasie karmienia piersią, zwiększa ryzyko otyłości i cukrzycy typu 2. w dorosłym życiu. Uczeni z Instytutu Badań nad Metab...
kopalniawiedzy.pl
December 4, 2025 at 1:39 PM
Piszemy na nowo historię klasyczną. Kot domowy pojawił się w Europie nie dzięki pierwszym rolnikom z Bliskiego Wschodu, a za pośrednictwem późniejszych sieci handlowych na Morzu Śródziemnym, mówi Bea De Cupere z Belgijskiego Królewskiego Instytutu Nauk Naturalnych
Kot domowy trafił do Europy zaledwie 2000 lat temu. Przybył z Afryki nie z Bliskiego Wschodu
Udomowione koty pojawiły się w Europie zaledwie 2000 lat temu, czytamy na łamach Science. Piszemy na nowo historię klasyczną. Kot domowy pojawił się w Europie nie dzięki pierwszym rolnikom z Bliskiego...
kopalniawiedzy.pl
December 4, 2025 at 10:47 AM
Archeolodzy znaleźli rzymskie monety, elementy konstrukcyjne pierwszego bazylejskiego basenu na wolnym powietrzu oraz średniowieczną pieczęć. I to właśnie ona w największym stopniu przyciągnęła uwagę specjalistów.
W Bazylei archeolodzy znaleźli średniowieczną pieczęć kantora miejscowej katedry
Podczas renowacji nadbrzeżnego muru, położonego poniżej tarasu widokowego Pflaz na tyłach Katedry w Bazylei, trafiono na zabytki z liczącej ponad 2000 lat historii miasta. Archeolodzy znaleźli rzymski...
kopalniawiedzy.pl
December 3, 2025 at 11:52 AM
W środkowym i górnym miocenie (12,4–5,3 milionów lat temu), gdy klimat był znacznie cieplejszy, a rozległe obszary podmokłe zapewniały obfitość pożywienia, istniały 12-metrowe kajmany czy słodkowodne żółwie o długości przekraczającej 3 metry
Anakondy – prehistoryczne giganty we współczesnym świecie
W przeszłości po Ziemi chodziły liczne gatunki wielkich zwierząt. W środkowym i górnym miocenie (12,4–5,3 milionów lat temu), gdy klimat był znacznie cieplejszy, a rozległe obszary podmokłe zapewniały...
kopalniawiedzy.pl
December 3, 2025 at 9:33 AM
W raporcie przygotowanym przez University of Oxford i ponad 60 firm prawniczych uwzględniono 37 krajów (jako kraj potraktowano Kalifornię), w tym Polskę i największych światowych emitentów CO2 – Chiny, USA oraz Indie. Państwa te odpowiadają za 85% światowej emisji i 87% światowego PKB.
Jak Chiny, USA, Polska czy UE realizują politykę klimatyczną? Ujawnia to analiza ich prawa
Analiza regulacji i przepisów prawnych pokazuje, jak objęte nią kraje dążą – bądź nie – do realizacji celów klimatycznych. W raporcie przygotowanym przez University of Oxford i ponad 60 firm prawniczy...
kopalniawiedzy.pl
December 2, 2025 at 5:23 PM
Dlatego też niestraszna im gorączka, która jest jednym ze sposobów, w jaki organizm powstrzymuje wirusy przed powielaniem się. Badacze poinformowali na łamach Science o zidentyfikowaniu genu decydującego o wrażliwości wirusów na temperatury.
Dlaczego ptasia grypa jest tak niebezpieczna dla ludzi? To przez gen PB1
Wirusy ptasiej grypy są szczególnie niebezpieczne dla ludzi, gdyż potrafią przetrwać i namnażać się w wyższych temperaturach niż wirus typowej ludzkiej grypy, informują naukowcy z University of Cambri...
kopalniawiedzy.pl
December 2, 2025 at 11:50 AM
Uczeni jednocześnie dokonali transplantacji komórek macierzystych krwi i komórek wysp trzustkowych od dawcy niepasującego immunologicznie. U myszy, które już chorowały na cukrzycę typu I doszło do całkowitego wyleczenia, a u myszy podatnych na tę chorobę, cukrzyca się nie pojawiła
Udało się wyleczyć myszy z cukrzycy typu I. Kolejny cel: ludzie
Naukowcy z Uniwersytetu Stanforda wyleczyli myszy z cukrzycą typu I. Uczeni jednocześnie dokonali transplantacji komórek macierzystych krwi i komórek wysp trzustkowych od dawcy niepasującego immunolog...
kopalniawiedzy.pl
December 2, 2025 at 9:10 AM
Jednym z kluczowych elementów jest równowaga między gatunkami bakterii. Jej zachwianie może prowadzić nie tylko do chorób układu trawienia, ale też do otyłości, chorób układu odpornościowego czy chorób psychicznych Mikrobiom jelit wpływa na bezsenność, rozwój mózgu, starzenie się układu krwionośnego
Chemikalia, z którymi na co dzień się stykamy, zaburzają pracę mikrobiomu jelit
Jelita ludzi na całym świecie zamieszkuje w sumie około 4500 gatunków bakterii. U pojedynczej osoby jest to od 160 do około 1000 gatunków. Ich obecność jest nam niezbędna do życia i prawidłowego funkc...
kopalniawiedzy.pl
December 1, 2025 at 1:14 PM
Każdego roku przyczynia się ono do ponad 6 milionów nadmiarowych zgonów. W Polsce największym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest ogrzewanie prywatnych domów, dlatego też w redukcji zanieczyszczenia niezwykle istotna jest u nas świadomość społeczna
Co Polacy wiedzą o zanieczyszczeniu powietrza? Młodzi mają mniejszą świadomość niż starsi
Zanieczyszczenie powietrza to jedno z największych zagrożeń zdrowotnych we współczesnym świecie. Każdego roku przyczynia się ono do ponad 6 milionów nadmiarowych zgonów. W Polsce największym źródłem z...
kopalniawiedzy.pl
December 1, 2025 at 9:49 AM
Uczeni wykazali, że w wodach Morza Bałtyckiego i Morza Północnego znajdują się metale ziem rzadkich, których obecność bezpośrednio powiązali ze środkami kontrastującymi.
Bałtyk i Morze Północne zanieczyszczone środkami kontrastującymi MRI
Bałtyk i Morze Północne są zanieczyszczone środkami kontrastującymi używanymi przy rezonansie magnetycznym, informuje geochemik profesor Michael Bau i jego zespół badawczy z Constructor University w B...
kopalniawiedzy.pl
November 29, 2025 at 8:38 AM
Zmiany te służą różnym sposobom myślenia, dorastania, dojrzewania i ostatecznego schyłku. Badacze zauważyli je na obrazach z rezonansu magnetycznego z dyfuzją (DWI), wykonanych u 3802 osób w wieku od 0 do 90 lat.
Pięć epok ludzkiego mózgu. Uczeni zidentyfikowali cztery punkty zwrotne w naszym życiu
Ludzki mózg przechodzi cztery poważne zmiany strukturalne, które wyznaczają pięć głównych epok jego życia, poinformowali naukowcy z University of Cambridge i University of Pittsburgh. Zmiany te służą ...
kopalniawiedzy.pl
November 28, 2025 at 1:49 PM
Pozwalają one muzeom, które są zarejestrowane jako instytucje charytatywne i nie zostały uznane za muzea narodowe, przekazanie za granicę zabytków na podstawie „zasad moralnych”.
Brytyjskie muzea mogą łatwiej zwracać zabytki. Nowe przepisy nie dotyczą British Museum
W Wielkiej Brytanii zaczęły obowiązywać przepisy, które ułatwiają zwrot zabytków do państw ich pochodzenia. Pozwalają one muzeom, które są zarejestrowane jako instytucje charytatywne i nie zostały uzn...
kopalniawiedzy.pl
November 28, 2025 at 10:30 AM
Wyniki badań przeprowadzonych przez profesor Simone Pika, doktora Basa van Boekholta – oboje w Uniwersytetu w Osnabrück – i doktor Alexandrę Bosshard z Uniwersytetu w Zurychu pokazują, że podstawowe zasady ludzkiej komunikacji są znacznie starsze niż sądzono.
Schemat komunikacji szympansów jest uderzająco podobny do ludzkiego
Badacze z Niemiec i Szwajcarii zauważyli u szympansów wzorce komunikacji podobne do tych, jakie stosują ludzie. Wyniki badań przeprowadzonych przez profesor Simone Pika, doktora Basa van Boekholta – o...
kopalniawiedzy.pl
November 28, 2025 at 8:57 AM
W 1933 r. Fritz Zwicky zauważył, że galaktyki w gromadzie Coma poruszają się tak szybko, iż – biorąc pod uwagę oddziaływanie samej materii – niektóre powinny zostać wyrzucone z gromady. Przeprowadził wyliczenia, z których wynikało, że większość masy galaktyk musi pochodzić z niewidocznej materii.
Ciemna materia złapana? W końcu mamy bezpośredni dowód na jej istnienie?
W 1933 roku astronom Fritz Zwicky zauważył, że galaktyki w gromadzie Coma poruszają się tak szybko, iż – biorąc pod uwagę oddziaływanie samej materii – niektóre z nich powinny zostać wyrzucone z groma...
kopalniawiedzy.pl
November 27, 2025 at 9:42 AM
Autorzy badań z 2016 roku zauważyli wśród muzyków nadmierną śmiertelność spowodowaną chorobami wątroby, samobójstwami, zabójstwami, wypadkami i przedawkowaniem narkotyków. Zagadką natomiast pozostaje, czy sama sława może być przyczyną skrócenia życia.
Sława zabija. Sławni piosenkarze żyją krócej niż ich koledzy
Przeprowadzone w przeszłości badania wykazały, że średnia długość życia muzyków jest niższa niż średnia dla społeczeństwa, w jakim żyją. Autorzy badań z 2016 roku zauważyli wśród muzyków nadmierną śmi...
kopalniawiedzy.pl
November 27, 2025 at 8:17 AM
U wszystkich zwierząt, w tym i u człowieka, podczas infekcji dochodzi do ograniczenia kontaktów społecznych. Kiedy jesteśmy chorzy, nie mamy ochoty wychodzić i spotykać się z innymi. Taki mechanizm chroni innych ludzi przed zarażeniem, z drugiej zaś strony, pozwala nam odpocząć w domu.
Gdy chorujemy, mózg zmusza nas do ograniczenia kontaktów społecznych
U wszystkich zwierząt, w tym i u człowieka, podczas infekcji dochodzi do ograniczenia kontaktów społecznych. Kiedy jesteśmy chorzy, nie mamy ochoty wychodzić i spotykać się z innymi. Taki mechanizm ch...
kopalniawiedzy.pl
November 26, 2025 at 4:26 PM
To wyjątkowe urządzenie pracuje na niskiej orbicie okołoziemskiej od 20 lat, obserwując rozbłyski gamma, najbardziej energetyczne wydarzenia w kosmosie od czasu Wielkiego Wybuchu.
NASA szykuje wyjątkową misję ratunkową. Jeśli się uda, przejdzie do historii
W przyszłym roku będziemy świadkami unikatowej misji, której celem jest uratowanie kosmicznego teleskopu Swift Observatory. To wyjątkowe urządzenie pracuje na niskiej orbicie okołoziemskiej od 20 lat,...
kopalniawiedzy.pl
November 26, 2025 at 11:38 AM
Pojawiło się wówczas pytanie, czy to jedyna struktura, czy tez w Pasie Kuipera istnieją inne. Zespół naukowców z Princeton University, kierowany przez Amira Siraja, doniósł właśnie o zauważeniu kolejnej struktury.
W Pasie Kuipera zauważono nieznaną wcześniej strukturę
W 2011 roku Jean-Marc Petit z Institut UTINAM odkrył w Pasie Kuipera wyraźne zagęszczenie obiektów o małym nachyleniu względem ekliptyki. Nazwał je „jądrem” Pasa. Pojawiło się wówczas pytanie, czy to ...
kopalniawiedzy.pl
November 26, 2025 at 9:17 AM
„Mała księga egzoplanet” cieszyła się wyjątkowym zainteresowaniem. :)

Zwycięzcami naszego konkursu zostali Elwira Mierzwińska, Maciej Pęksa i Krzysztof Lewandowski. I to właśnie do nich trafi książka.

Gratulujemy :)
November 25, 2025 at 6:23 PM
Aerozole wpływają na tworzenie się chmur i ich jasność, co ma wpływ na bilans energetyczny Ziemi. Chmury powstające z udziałem takich zanieczyszczeń są jaśniejsze i odbijają więcej promieniowania słonecznego. To wywołuje efekt chłodzący, który maskuje znaczną część ocieplenia.
Wpływ piractwa na chmury nad Atlantykiem. Naukowcy korzystają z naturalnego eksperymentu
W styczniu 2020 roku zaczęły obowiązywać ostrzejsze normy zawartości siarki w paliwie używanym w transporcie morskim. Ich celem jest zmniejszenie zanieczyszczenia związkami siarki. Aerozole wpływają n...
kopalniawiedzy.pl
November 25, 2025 at 5:30 PM
Kobiety i dzieci pochodzili spoza lokalnej społeczności. Zostali przyprowadzeni na miejsce znalezienia ich szczątków jako zapasy żywności. Akt kanibalizmu nie miał nic wspólnego z rytuałami, gdyż układ kości i znalezione na nich ślady są takie same, jak na kościach zwierząt z tego samego miejsca.
Kobiety i dzieci zjedzone przez pobratymców. Ofiary zostały starannie wybrane
Kości neandertalczyków znalezione w Troisième caverne de Goyet w Belgii należały do kobiet i dzieci zjedzonych przez przedstawicieli swojego gatunku, stwierdzili badacze. W belgijskiej jaskini odkryto...
kopalniawiedzy.pl
November 25, 2025 at 10:32 AM
Pamiętacie Kosztelę czy Glogierówkę, stare odmiany jabłek, których nie sposób kupić w sklepach, bo zostały wyparte przez przemysłowe rolnictwo z jego „idealnymi” produktami? Zapraszamy do wywiadu z Ryszardem Rawskim, opiekunem Kolekcji Historycznych Odmian Jabłoni w Ogrodzie Botanicznym PAN.
Kosztela, Glogierówka, Ananas Berżenicki. Gdzie się podziały tamte jabłonie?
Kolekcja Historycznych Odmian Jabłoni ma charakter unikatowy w skali kraju i od czasu sprowadzenia pierwszych odmian w 1987 z Sadowniczego Zakładu Doświadczalnego w Prusach do chwili obecnej, znajduje...
kopalniawiedzy.pl
November 24, 2025 at 4:21 PM