‘Mensenrechten beschermen ons allemaal, daarom moeten we ze voor iedereen blijven verdedigen’
’75 jaar geleden legde ons land mee de fundamenten van een verdrag dat de rechten van alle mensen beschermt, ongeacht de politieke strekking van het beleid dat op een bepaald moment gevoerd wordt. Ook nu blijft het belangrijk om verder te bouwen aan een rechtsorde waarin mensenrechten centraal staan’, schrijft Martien Schotsmans, directeur van het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens (FIRM).
Op dinsdag 4 november wordt het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens 75 jaar. Dat verdrag kwam er in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust. Om mensen te beschermen tegen willekeur van de staat, om te zorgen dat de gruweldaden zich niet zouden herhalen. België stond mee aan de wieg van dit historische verdrag. De voorbije 75 jaar heeft ons land het belang ervan altijd verdedigd. We roepen op om dat ook te blijven doen.
Met de ondertekening van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens werden mensenrechten voor het eerst bindend. Een onafhankelijke rechtbank – het Europees Hof voor de Rechten van de Mens – kon staten nu ter verantwoording roepen voor mensenrechtenschendingen. Een cruciale stap in de ontwikkeling van het internationaal recht. En in het leven van heel veel mensen.
Gelijke rechten
Een van hen was Paula Marckx. Als ongehuwde moeder botste ze in de jaren ‘70 op de Belgische wetgeving die kinderen geboren buiten het huwelijk benadeelde. Ze stapte naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Dat oordeelde in 1979 dat de Belgische wetgeving in strijd was met het recht op gezinsleven en het verbod op discriminatie. Op die manier werden de rechten van alle ongehuwde moeders in ons land versterkt .
Wat destijds nog controversieel was – het gelijkstellen van ongehuwde moeders en hun kinderen aan traditionele gezinnen – is vandaag een vanzelfsprekend principe, stevig verankerd in wetgeving. Het Hof heeft het Verdrag steeds uitgelegd als een “levend instrument”, dat meegroeit met maatschappelijke veranderingen en nieuwe uitdagingen.
Ook op andere domeinen heeft het Hof een belangrijke rol gespeeld. Het droeg bijvoorbeeld bij aan de erkenning van LGBTQ+-rechten in Europa. Volgens het Hof moeten koppels van hetzelfde geslacht de mogelijkheid hebben om hun relatie wettelijk te laten erkennen, bijvoorbeeld via een geregistreerd partnerschap. Zo droeg het Europees Hof voor de Rechten van de Mens bij tot meer gelijke rechten, voor iedereen.
Maar wat dan met Europese landen zoals Italië of Polen, waar mensen van hetzelfde geslacht niet met elkaar kunnen trouwen? Dat verschil is te verklaren door de zogenaamde “marge van appreciatie”: de vrijheid die het Hof aan lidstaten geeft om zelf beleid uit te werken en uit te voeren. Zo respecteert het Hof de diversiteit van nationale contexten, binnen de minimumstandaarden van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Onafhankelijkheid en respect voor het Hof
We stellen met groeiende bezorgdheid vast dat de legitimiteit van het Hof door sommige Europese leiders in vraag wordt gesteld, onder meer op basis van een manifest verkeerde weergave van de rechtsspraak rond migratie. Het Hof speelt een belangrijke rol in de bescherming van mensen op de vlucht, door ervoor te zorgen dat hun rechten gewaarborgd blijven binnen de grenzen van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Maar van de 420.000 zaken die het Hof de voorbije tien jaar behandelde, had slechts een fractie betrekking op migratie: minder dan 2%. Ongeveer één op duizend leidde tot een veroordeling door het Hof. En zelfs dan laat het Hof de lidstaten vrij om hun beleid te bepalen, zolang het maar in lijn is met de mensenrechten. De marge van appreciatie, weet u nog.
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens groeit mee met de tijd. Het interpelleert, corrigeert en beschermt. Juist daarom verdient het blijvende politieke steun en maatschappelijke erkenning. Beleidsmakers hoeven het niet altijd eens te zijn met het Hof, maar het naleven van zijn uitspraken is geen kwestie van keuze. De scheiding der machten zorgt ervoor dat overheden hun eigen beleid kunnen voeren, maar dat ze wel gerechtelijke beslissingen moeten respecteren. Evenzeer geldt de onafhankelijkheid van rechters als een hoeksteen van de rechtsstaat. Wie dat ondermijnt, brengt de rechtsstaat aan het wankelen.
Naar de toekomst: mensenrechten als blijvend kompas
In een internationale context waarin mensenrechten en gerechtigheid steeds vaker onder druk staan, is het essentieel dat België trouw blijft aan zijn historisch engagement. 75 jaar geleden legde ons land mee de fundamenten van een verdrag dat de rechten van alle mensen beschermt, ongeacht de politieke strekking van het beleid dat op een bepaald moment gevoerd wordt. Ook nu blijft het belangrijk om verder te bouwen aan een rechtsorde waarin mensenrechten centraal staan.
De uitdagingen van onze tijd – zoals artificiële intelligentie, klimaatverandering en digitale surveillance – roepen nieuwe vragen op. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Hof hebben een essentiële rol, net zoals bij eerdere maatschappelijke evoluties. Ze geven richting aan deze ontwikkelingen en bewaken de mensenrechten die daarbij in het gedrang kunnen komen. Juist daarom vragen we dat ons land en andere Europese staten hun engagement voor het Verdrag herbevestigen en versterken.
Doe het voor ongehuwde moeders zoals Paula Marckx. Voor alle anderen die hun rechten willen laten gelden. Voor uzelf en voor alle mensen die u dierbaar zijn. Want mensenrechten beschermen ons allemaal.
Lees ook: – ‘Van onze ministers wordt niet verwacht dat ze de problemen in het Midden-Oosten oplossen, wél dat ze zich aan onze wetten houden’ – De Wever wil het Mensenrechtenverdrag anders doen interpreteren: kan dat zomaar?
The post ‘Mensenrechten beschermen ons allemaal, daarom moeten we ze voor iedereen blijven verdedigen’ appeared first on Knack .
