Vísindavefurinn
banner
visindavefurinn.bsky.social
Vísindavefurinn
@visindavefurinn.bsky.social
Vísindavefurinn fjallar um öll vísindi, hverju nafni sem nefnast, allt frá stjörnufræði til handrita og frá sameindalíffræði til sálarfræði. Gestir geta lesið á vefnum svör við spurningum um flest milli himins og jarðar og einnig lagt fram nýjar spurningar
www.visindavefur.is/svar.php?id=...
Valentina Giangreco M. Puletti útskýrir muninn á skammtafræði og sígildri eðlisfræði - meðal annars með því að taka dæmi af sérstökum skammtaís!
#skammtafræði
December 4, 2025 at 9:29 AM
www.ruv.is/utvarp/spila...

Nýlega svaraði Arnar Pálsson, erfðafræðingur og prófessor í lífupplýsingafræði við HÍ, spurningunni Hvað varð um COVID, er það bara kvef núna? Hér er fróðlegt viðtal við Arnar um sama efni í Samfélaginu á RÚV (hefst 41:35).
#kvef #COVID-19
Samfélagið - Spilari RÚV
Í dag köfum við ofan í heilbrigðisvísindasöguna – og tökum fyrir sjúkrasögu Sigmundar Freud, föður nútímasálgreiningar, sem gekkst undir meira en 30 skurðaðgerðir og geislameðferð á 16 ára tímabili ve...
www.ruv.is
December 3, 2025 at 2:59 PM
Er niðamyrkur úti núna?
Guðrún Kvaran svarar spurningunni: Hvaða niða er þetta þegar það er niðamyrkur?
www.visindavefur.is/svar.php?id=...
#niðamyrkur
December 3, 2025 at 9:41 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

"Mér var sagt eitt sinn að ef Grænlandsjökull myndi bráðna allur myndi yfirborð sjávar við Ísland lækka verulega vegna áhrifa þyngdarkrafts jökulsins. Eruð þið ekki með einhverja reiknimeistara á ykkar snærum sem geta svarað þessu?"
#hlýnun #sjávarstaða
December 2, 2025 at 9:37 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...
Miðað við tölur frá Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni hafa yfir 778 milljón tilfelli COVID-19 greinst á heimsvísu frá upphafi talningar. Fjöldi áætlaðra dauðsfalla er að minnsta kosti 7 milljónir og fjöldi innlagna er margfalt meiri.
Jón Magnús Jóhannesson svarar.
December 1, 2025 at 9:41 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...
Um þetta hefur margt verið ritað, meðal annars níu binda skýrsla sem rannsóknarnefnd skipuð af Alþingi tók saman og birt var árið 2010 og fjölmargar aðrar skýrslur, bækur og greinar. Það liggur því nokkuð vel fyrir hvað skýrði bankahrunið.
Gylfi Magnússon svarar.
November 27, 2025 at 8:57 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

Hvað varð um COVID, er það bara kvef núna?
Arnar Pálsson, erfðafræðingur og prófessor í lífupplýsingafræði við HÍ, svarar því.
#COVID #kvef
November 26, 2025 at 9:23 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

Skammtafræðin fjallar um hið agnarsmáa: rafeindir, róteindir, nifteindir og kvarka. En hver er þessi skammtur í orðinu skammtafræði?
Matthias Baldursson Harksen, doktorsnemi í kennilegri eðlisfræði við HÍ, fer yfir málið í tilefni af ári skammtafræðinnar.
November 25, 2025 at 9:18 AM
Geislar sólarinnar gera jörðina lífvænlega. En er hægt að tengja þetta sólskin við skammtafræði? Kjarnahvörf í iðrum sólarinnar gerast í nokkrum skrefum. Skrefin eru skammtafræðilegs eðlis og þar kemur svonefnt skammtasmug við sögu.
www.visindavefur.is/svar.php?id=...
Jón Emil Guðmundsson svarar.
November 24, 2025 at 10:12 AM
Í gær bárust fréttir af því að framhlaup væri hafið í Dyngjujökli, en það gerðist síðast um aldamótin. En hvað er framhlaup í jöklum og hversu langt og hratt geta jöklar skriðið í framhlaupum? Helgi Björnsson svarar því.
#framhlaup #jöklar
www.visindavefur.is/svar.php?id=...
November 14, 2025 at 8:22 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

Sunnefa spurði: Hvers vegna var farið að nota ritháttinn „söngur“ í stað „saungur“ eins og sést oft í blöðum frá byrjun 20. aldar? Sama á við „öngull“ sbr. „Aungulsstaðir“ eða „Aungulsstaðahreppur“ sem nú er ritað „Öngulsstaðir“.
#söngur #saungur
November 13, 2025 at 10:19 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...
Guðmundur Reynir spurði: Nú er í einhverjum fjölmiðlum sagt frá því að vísindamenn hafi ræktað fram útdauðan úlf, dire wolf eða ógnarúlf. Hvað geturðu sagt mér um þessa tegund?
#ógnarúlfur
November 12, 2025 at 10:01 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

Ýmsar mælingar í stjarneðlisfræði benda til þess að alheimurinn sé að þenjast út. Alheimurinn virðist því hafa verið þéttari og heitari í fortíðinni. Með rannsóknum á örbylgjukliðnum öðlumst við innsýn í frumbernsku alheimsins.
Jón Emil Guðmundsson svarar.
November 11, 2025 at 9:21 AM
Litróf efniseinda (frumeinda og sameinda) koma ýmist fram í útgeislun frá efnum eða í ljósgleypni þeirra, háð mismunandi orkueiginleikum efna í samræmi við skammtafræðina. Þannig geta litrófsmælingar efna nýst til að greina efni í efnasýnum.

www.visindavefur.is/svar.php?id=...

Ágúst Kvaran svarar.
November 10, 2025 at 10:54 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...
Fullyrðing úr skammtafræðinni segir að massaagnir hafi í reynd bylgjueiginleika. Þetta fyrirbæri er kallað tvíeðli efnisins.
Ágúst Kvaran, prófessor emeritus í eðlisefnafræði við HÍ, svarar spurningunni Hvernig skýrir skammtafræðin atóm og frumefni?
#skammtafræði
November 7, 2025 at 9:28 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...
Árið 2025 er alþjóðlegt ár skammtafræðinnar. Af því tilefni birtir Vísindavefurinn nokkur myndbönd um skammtafræði. Fyrsta myndbandið fjallar um myndun atóma, allt frá upphafi alheims í Miklahvelli. Ágúst Kvaran fer yfir málið.
#skammtafræði #Miklihvellur
November 6, 2025 at 9:42 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

"Til að svara þessari spurningu er hentugt að byrja á því að skilgreina hugtakið læknisfræðileg eðlisfræði (e. medical physics)."

Þrír læknisfræðilegir eðlisfræðingar svara spurningunni: Hvað gera læknisfræðilegir eðlisfræðingar á Íslandi?
November 5, 2025 at 10:17 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

"Ljóst er að langflestir íslenskir uppskafningar eru frá sextándu og sautjándu öld, en elstu dæmin er að finna í elstu varðveittu handritsbrotunum. Algengast var að kirkjulegir textar á latínu sem tengdust kaþólsku kirkjunni hefðu verið skafnir burt [...]"
November 4, 2025 at 9:15 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

- Á hvaða degi hefst skammdegi og hvenær lýkur því?

Skammdegi hefst ekki á sérstökum degi heldur er talið ná frá síðari hluta nóvembermánaðar og fram yfir miðjan janúar, það er þegar sólargangur er stystur og þar til dagana tekur að lengja.
#skammdegi
November 3, 2025 at 9:11 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

Eru þekkt dæmi um aðra íslenska fjöldamorðingja en Axlar-Björn? og Er eitthvað sannleikskorn í sögum af Kjósarmorðingjanum?
Már Jónsson, prófessor í sagnfræði við Háskóla Íslands, svarar því.
#fjöldamorðingjar
October 31, 2025 at 9:28 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...
„Rannsókn sem birtist árið 2025 í tímaritinu Ecology Letters sýnir að hefðbundin flokkun plantna, sem byggist á útlitseiginleikum fræja og ávaxta, er ekki áreiðanleg vísbending um hvernig plöntur dreifast í raun og veru."
Pawel Wasowicz svarar spurningunni.
October 30, 2025 at 9:00 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

Eins gott að leysa úr þessu! "Góðan dag. Hér á kaffistofunni hafa skapast djúpar rökræður um það hvaða höfuðborg liggi nyrst. Ég (Tómas) vil meina að það sé Reykjavík en hann Þorgeir vinur minn vill meina að það sé Nuuk. Nú þurfum við að fá þetta á hreint."
#Nuuk
October 29, 2025 at 9:27 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

- Hvort er karlmannsnafnið Sturla karlkyns- eða kvenkynsorð?
"Þótt eingöngu karlmenn beri nafnið Sturla eftir því sem best er vitað er fullkomlega eðlilegt og raunar óhjákvæmilegt að greina orðið sem kvenkynsorð."
#Sturla
October 28, 2025 at 5:17 PM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

"Í íslensku eru til mörg orð um snjó og snjókomu. Mikilvægt var hér áður fyrr, þegar fólk fór landshluta á milli ýmist gangandi eða á hestum, að lýsing á færi í snjó væri sem gleggst."
October 28, 2025 at 9:39 AM
www.visindavefur.is/svar.php?id=...

„Ef nógu margt fólk er farið að nota eitthvert orð, orðasamband, merkingu, beygingu eða framburð á þann hátt að málumhverfi þess [...] samþykki þessa notkun, þá er hún orðin rétt.“
Eiríkur Rögnvaldsson svarar spurningunni Hvað er málvenja?
#málvenja
October 22, 2025 at 11:12 AM