Xelef(Halef) AKAY.
banner
xelefakay.bsky.social
Xelef(Halef) AKAY.
@xelefakay.bsky.social
Rêwîyê fêmkirinê û tiştnan jî dinivîse...
11)

Têbinî : min pirs ji Grokê kir û ev bersiv da. Bi tenê min kurdîya wê hinekî sererast kir.
December 16, 2025 at 6:48 PM
10)
Artêşa profesyonel û sîstema posteyê,
Bajarên avê yên binerdê (Karez),
Kevanê kompozît,
Maşîneya şer ya bi çerxên mefreq (bronz),
Matematîka beriya Pîsagoras bi hezar sali…
mîna van tiştan afirandine û bi kar anîne.
...
December 16, 2025 at 6:47 PM
9)
Banê qesra navîn bi temamî zêr û zîv lêkirî bû, ronahiya rojê ewqas xurt diçirisand ku ji kîlometran dûr ve dihat dîtin – ev yek mîna “sîstemeke sînyala optîkî” dihat bi kar anîn.

Bi kurtî:
Bav û kalên Kurdan, hê berîya felsefeya Yewnanî ji dayik bibe: Salnameya 365 rojî,
...
December 16, 2025 at 6:46 PM
8)
Şahînşahîya=Împaratorîya Akadê hilweşandin.
Kevanê “kompozît” (qet qet, bihêzkirî) yên ku wan bi kar anî yekem mînakê dîrokêye û heta hezar sal şûnda jî kesî çêtir çênekiribû.
Bajarê “Heft Qet” ê Medan – Ecbatana
Bajarê paytextê bi heft dîwarên rengîn (îro Hemadan).
Herodot behsa wê dike:..
December 16, 2025 at 6:45 PM
7)
sal berîya Pîtagoras hîpotenûsa sêgoşeyê hesap dikirin!
Di perwerdeya hespan û siwarîyê de ewqas pêşketî bûn ku padîşahên Hîtît û Aşûrî “perwerdekarên hespan yên Hurrî” digirtin.

Gutî (B.Z. 2150–2100) – Bav û kalên herî kevn yên naskirî yên Kurdan
Ji çiyayên Zagrosê daketin û...
December 16, 2025 at 6:42 PM


6)
Serdema Hurrî-Mîtannî (B.Z. 1500–1300) – Bav û kalên pir kevn yên Kurdan
Dahêna(îcad) yekemîn “maşîneya şer” û teknolojîya çerxên(tekel) bi mefreq(bronz) yên cîhanê ya naskirî, ya Hurrî-Mitannîyan e.
Kevalên(lewhe) matematîkê yên B.Z. 1400’î (Kevalên Nuzîyê) nîşan didin ku ew hezar...
December 16, 2025 at 6:40 PM
5)
herêma Kurdistanê (bi taybetî li Medyayê) yekem car di serdema Medan de bi awayekî pergalî(sîstemîk) hatine çêkirin.
Hê jî li derdora Urmiye, Mehabad, Sine, Kermanşanê Karezên 2700 salî dixebitin! Ev teknolojî paşê li tevahîya Rojhilata Navîn û Bakurê Afrîkayê belav bû.

Serdema Hurrî-Mîtannî...
December 16, 2025 at 6:37 PM
4)
li gorî yekîneyan dabeşkirî ava kir.
Ji bo vê artêşê “pergala posteyê” (qereqolên guhertina hespan) ewqas bêkêmasî çêkirine ku Pers û paşê Romayîyan jî bi awayekî rasterast jê qopya kirine.
Endezyarîya avê – pergala Karez/Qanat
Qenalên avê yên binerdê (Karez) yên li...
December 16, 2025 at 6:33 PM
3)
di kolandinên arkeolojîk de nexşeyên stêrkan yên tûncî û amûrên mîna astrolabê yên Medan hatine dîtin.
Yekemîn “artêşa profesyonel” û pergala(sîstem) lojîstîkê ya cîhanê – Şahînşahê(Împarator) Med Kyaksares (B.Z. 625–585) yekemîn artêşa timîdom(daîmî) ya bi mûçe, perwerdekirî û...
December 16, 2025 at 6:29 PM
2)
Medan yek ji yekemîn "salnameyên rojê", "365 rojî” bi kar anîne.
Remilvanên Med (Mag/Magoi) şevê ezman ewqas baş çavdêrî kirine ku Herodotê Yewnanî jî bi matmayîn nivîsiye: “Med ji stêrkan remilvanîyê(kehanet) derdixin, demê pir baş dizanin.”
Îro li Hemadanê (Ecbatana) ya Îranê...
December 16, 2025 at 6:26 PM
Mamoste biborin lê wek "pêlên mayî, ji yên çûyî=bihûrî bêhtir in=zêdetirin in=pirtir in." dizanim.
July 29, 2025 at 9:42 AM
2)
Tiştê ku ez fêm dikim, zordarîyeke gelekî mezin li ser desthilatdarîya xweser ya Rojava heye û Rojava jî li hemberî vê helwestê gelekî li ber xwe dide. Vê jî bi destê Emerîqayê dixwazin bikin. Divê Kurd vê nepejirînin(qebûl nekin).
July 21, 2025 at 5:02 PM
3)
Wexta ku Kurd dijminahîya hev dikin, heger bixwazin yan jî nexwazin di bingehê de xizmeta dijminê xwe dikin. Lewra jî, heger kesekî Kurd, dijminahîya rêxistineke Kurd ku xwedî ked bike, bizanibin ku di wî kesî de pirsgirêkek heye.
July 20, 2025 at 9:14 AM
2)
Çi kesê xwe hinekî bîrewer, zana bibîne, divê hewldanên wî xizmeta yekbûna Kurdan bikin. Lewra têra xwe dijminê Kurdan hene. Pêwîste ev jî baş were têgihiştin ku, jixwe dijminê wan ev perçebûn xistine nav wan.
...
July 20, 2025 at 9:13 AM
3)
Çimkî dijminahîyeke, dijberîyeke bi salan meşîyayî li holê heye û gelek windahîyê mal û can çêbûne, gelek êş û jan jî hatine kişandin, xwezayî. Bêguman aşitî, ji şer baştir e. Lê aşitîyeke bi rûmet.
July 12, 2025 at 3:29 PM