Burkina Faso, mɔgɔ seegi minnu jalakilen don forobanafolo dumuko la yuruku-yurukuwalenw senfɛ dɛsɛbagatɔw dɛmɛko minisiriso la, u ka kiti daminɛna bi sɔgɔma Ouagadougou ka kitisoba dɔ kɔnɔ ko "Tribunal de grande instance". Minisiriso in minisiri kɔrɔ kelen bɛ mɔgɔ jalakilen nunu cɛ la.

Mauritanie, Ould Ghadda, baɲumankɛtɔn  ‘’Transparence inclusive ” ɲɛmɔgɔ minɛna sibirilon su ni karilon sɔgɔma cɛ Nouakchott. Cɛ in lɔnnin lo a ka cɛsiri la yurukuyuruku kɛlɛli  hukumu kɔnɔ. A minɛna tile damadɔ a kɛlen kɔ k'a lase ko a bena  nɔminɛnisɛbɛn ladon polisiso la, ka taga yurukuyurukukow  fanfɛ.

U ka lajɛrɛ senfɛ kunu Abuja, Nigeria faaba kɔnɔ, CEDEAO ɲɛmɔgɔw ye latigɛ damadɔ ta minnu be tali kɛ, sɔrɔko ani lakanako kan. Jamanakuntigi nunu ka kumaw sinsinna kosɔbɛ Guinée Bissau fangadafiri ani Bénin fangadafiri laɲini de kan. U kumana  AES jamanaw fana kan.

Yala o bɛna se ka na ni yɛlɛma jumɛnw ye tɔn in jamanaw ka sɔrɔko ni yiriwa baaraw la? U ka farankankɛlɛbolo sigili kumaw kɔ, sisan AES jamanaw bɛn’u ka waribonba de sigi. BCID-AES "Banque confédérale d'investissement et de développement", Mali, Burkina Faso ani Niger ka waribonba don. Sefawari miliyari kɛmɛ duuru, u bɛn’o de bila waribon in kɔnɔ. Laɲini ye, ka se ka jamana saba in makogɛlɛnw ɲɛnɛbɔ yiriwa bolo ma. Misali la, jɔlikow, sɛnɛ baganmara, baaradege ani izinikow.

Australie jamana kan, sanga bonda "deuil national" latigɛra bi, benkanniwale dɔ kɔ kunu, min kɛra sabu ye ka mɔgɔ 15 nintanaya Bondi kɔkɔji da la, Sidney dugu kɔnɔ. Cɛ fila de ye marifaciw kɛ "juifs" ka ɲanagɛkɛnɛ dɔ kan, Bondi. Australie marabagaw ye benkanni in lakali iko jatigɛwalebenkanni ka ɲɛsin "juifs" ka siya ma. Mɔgɔ 40 wɛrɛw joginna a ko senfɛ. 

Mali la lafasali kulu dɔ ye sɔsɔlisɛbɛn bila Kirisoba ‘’Cour suprême’’ ɲɛma k'a yira k'u ma jɛ ni sɔrɔdasi jalabatigiw ka gwɛnni ye ka bɔ sɔrɔdasiya la. Sɔrɔdasi 11 minnu tun minɛna utikalo tɛmɛnen na, u cɛma, 9 ka lafasabagaw de ye sɔsɔlisɛbɛn in ladon. Wa u ye sɛbɛn in ladon desanburukalo tile 5. Sɔrɔdasi nunu jalakilen don k'u ye bɛnbɛnbɛn kɛ ka jamana ka basigi tiɲɛn. , Sɔrɔdasi nunu, k’u ka sariyaw ma labato.  

An ka bi laseliba bɛ kuma France kɔgɔjikansɔrasiw "Marine Nationale'' ka kɛlɛkɛbatoba dɔ kan, PHA Tonnerre. Tile saba kɔnɔ an ka ciden kɛrɛnkɛrɛnnenw Sory IBRAHIM ni Moussa Oumar Barry donna bato in kɔnɔ ka bɔ Mauritanie ka taga Capt-Vert. Kabini kalo fila PHA Tonnerre bɛ ka tali kɛ "mission Corymbe", la. 

Nadiya Sabeh ka saya ye dusukasikan caman lawuli bɔlɔlɔ sanfɛ. Côte d'Ivoire filimukɛla min faatura sin bonbana "cancer du sein" sabu la. Mɔgɔ caman be k’a yira bɔlɔlɔ sanfɛ k’a yɛrɛ tun furakɛra kaban. Nga yala "Cancer" bana bɛ se ka furakɛ mɔgɔ la ka ban wa? Kɛyɛya jɛmukan ka mɔgɔ weelelenw bɛna nin ɲininkaliw jaabi. "Cancer" bana dɔnbaga Dr Fatoumata Matogoma Sidibé. Ani Coumba Bah, "cancer du sein" bana yera ale min na, nin y’a san 4 ye. 

Ka kɛnɛ ni jatigɛwalekɛlaw ka fanga bonyali ye Sahel kɔnɔ, Côte d’Ivoire jamana kɔnɔ; ɲininikɛla ani jatigɛwale ɲinini cɛkɛda Côte d’Ivoire, o ɲɛmaa Lassina Diarra ye kunnuafonidikɛnɛ dɔ sigi  dɔgɔkun tɛmɛnen k’a ka gafe kura jira jama na. Ɲininikɛla in ka gafe kura in tɔgɔ ko tubabukan na ko ‘’ Terrorisme Ouest Africain du prosélytisme islamiste au jihad armé’’ Mandenkan » jatigɛwale farafinna tilebiyanfan na na,  silamaya diinɛ famuyalikojugu bɛ na ni marifata ye » 

Farafinna tilebinyanfan jamanaw tɔn CEDEAO ma sɔn Guinée Bissau fangadafirilaw ka ko bolodalenw ma. Bi kari, u ka lajɛrɛ senfɛ, jamanaɲɛmɔgɔw y'a latigɛ ko jamana in ka segin bɛɛjɛfanga la teliya la. 

Kulu F jamanaw la, u ka fangamanyɔrɔw n'u ka dɛsɛyɔrɔw ye jumɛn ni jumɛn ye? An bɛ kuma fana CAN talikɛjamanaw kan. U caman y'u ka cɛdenw tɔgɔw da kɛnɛ kan. Balinanko dɔw b'u la. An bɛ kuma farikoloɲɛnajɛ kunnafoni wɛrɛw 

La Guinée minisiriɲɛmaa, Amadou Oury Bah tun bɛ Boké, Sangaredi ani Kamsar sigidaw la kunu. Ale min ye Mamady Doumbouya ka kanɲiniɲɛnajɛkow ɲɛmɔgɔ ye, a ye fangasina dɔw jaabi, minnu tun tun y'a fɔ ko kalata in ye ko labɛnnen de ye, ko mɔgɔw kana sɔn ka bɔ ka taa tali kɛ a la. Amadou Oury BAH ko u jo t'a la, an k'a lamɛn

AES jamanaw ka sɔrɔko minisiriw ye lajɛrɛ kɛ, Bamako, Mali faaba la lajɛrɛ dɔ hukumu kɔnɔ. O lajɛrɛ in senfɛ, Jamana saba ninnu cidenw y'o bolonɔ bila bɛnkansɛbɛ dɔ kan, o sɛbɛ in bɛ Niger, Burkina Faso ani Mali sabaw ka tɔgɔla warimarasoba sigili kofɔ. O warimarabon in tɔgɔ ye BCID-AES, wa nin bolonɔnbila in ye ɲɛtagaba de ye kow tɔ ɲanabɔli la. Nafolo hakɛ min bɛna se ka  mara, o bɛna bɛn sefawari miliyari 500 ma.

CEDEAO jamanakuntigiw makɔnɔnen don bi kari Abuja, Nigeria faaba kɔnɔ, u ka lajɛrɛba tako 68 hukumu kɔnɔ. Jamana kuntigi nunu bena kuma Benin lahalaya de kan, o jamana in ka  fangadafiri laɲini kɔfɛ. U bena kuma fana Guinée Bissau makan kan walasa ka fɛrɛ teliman sɔrɔ farafinna bɛn ni a keleyan kama.

RDC kɔrɔyanfan na, Uvira dugu minɛlen kɔ M23 fɛ, sisan kow gwannen bɛ Baraka dugu de la kabini tile dama dɔ. Seere dɔw ka fɔ la ko wazalendo sɔrasiw ni RDC yɛrɛ ta caman ye kɛlɛ kɛnɛ bila Uvira binnen kɔ ka taga dogo u fɛ yen. O de kama dugu in kɔnɔ jamanadenw tɔgɔlatɔn bɛ ka lasɔmili kɛ ko o lahaliya bɛ ka Baraka fana bila farati kɔnɔ. Patrick Alimasi ye jamanadenw tɔgɔlatɔn ɲɛmaa ye, an k'a yɛrɛ lamɛn.

Ni lɔgɔkun in na, Maïmouna SANOGO ye musow ka kɛnɛ jɛmukan ni lamini ko jɛmukanw de sugandi aw ye. Musow ka kɛnɛ bi kuma ɲɛtagaw kan, minnu sɔrɔla sidabana kɛlɛli la. An ka lamini lamɛn jɛmukan ale bi tali kɛ waatiyɛlɛma kɔlɔlɔw de kan kakawosɛnɛ ma. An ka taga a lamɛn.

Nin dɔgɔkun in na Massalaba ye Fadama Itala KOUROUMA de bisimila, ale de ye La Guinée gafesɛbɛnnaw ka ɲɛmaa ye. La Guinée jamana cɛmabɔli ɲɛmaa kɔrɔ fana tun don. A kumana a ka gafe 6 de kan, « Dialogue sociopolitique entre religieux et consultation nationale en Guinée, une expérience partagée » 

Ka taa ni desanburukalo in tile 05, fo a tile 12, ŋɔngɔnlɔnbɔlaw ka lajɛrɛba Festival international de théâtre de l’Afrique de l’ouest, Casamance en scène(FITAO) lajɛrɛ kɛra Ziguinchor Sénégal jamana na. Farafinna tilebenyanfan jamanaw ye ŋɔngɔn sɔrɔ o kɛnɛ kan… Côte d'Ivoire fana tun bi talikɛlaw cɛman. Maïmouna SANOGO ye bi sibiri kɛnɛ sigi ni Souleymane SOW ye, ŋɔngɔnlɔnbɔla lo ka Côte d'Ivoire, o ka ŋɔngɔnlɔnbɔ tɔgɔ ye "Benguiste". 

An bɛna kuma AES ni Nigéria ka furukufuruku fana  kan, ka sɔrɔ ka kɛnɛ in kuncɛ ni kunnafonidilaw ka lafasalitɔn RSF, ka jatɛminɛnw ye o min bɛ a jira ko kunnafonidila 67 de fagala diɲɛ kɔnɔ.

San 2023, a tun ye gafɛ do sɛbɛn jatigɛwalɛ kɔkan farafina. O gafɛ in kɔnɔ, Colonel Alpha Yaya Sangaré ye sɛbɛnin dɔw kɛ Mali sɔrasiw ka damatɛmɛwale kan, ka ɲɛsin siviliw ma, jatigɛwalɛ kɛlɛli hɔkumu kɔnɔ. Ani fana, hadamadenw ka hakɛw labatonbaliya.O kama, a minɛra k'a bila kaso la san 2024 marisikalo la .Kunu, Mali donnatɛmɛfanga ɲɛmaa Général d’armée Assimi GOITA y'a latigɛ ka Colonel Alpha Yaya Sangaré tɔgɔ jɔsi ka bɔ sorasiya la. 

Kunu, diɲɛ tɔnba ONU ka lakanoko bolofara "conseil de securité" ka lajɛrɛ la, RDC y'a ka ninsɔngoya yira kow taabolo la a ka jamana kɔrɔnyanfan fɛ. Jamana in kɔkanko minisiri muso ko a y'a bɔ diɲɛ magɛnkɛbagaw k'u da don a ko la ciyɛn fɔ Rwanda ye nin kɛlɛ ko la ani ka soronalidonbagaw ka bɛnkanw labatɔ.Etats-Unis, min bɛ faralen o soronalidonbagaw kan ale fanan ye Rwanda jalaki k'a bɛ k'a daf ɛ jamanaw bɛɛ bila farati kɔnɔ.

Sénégal jamana na, fɔrɔba kɛnɛyakɔ kɔlɔsili cakɛda « l’Agence sénégalaise de la réglementation Pharmaceutique » y'a latigɛ Uzini min tɔgɔ Sofcare a ka fɛn dilannenw kabɔ dugu kɔnɔ tɛliya la. O Uzini in bɛ kousiw ni musɔw ka kalɔbɔ suturalifenw dilan. Mɔgɔ caman de bɛ minaw san Sénégal.

CRIET, cakɛda min bɛ yurukuyuruku ni jatigɛwale kɔkɔrɔmadonni kɛlɛ ye nɔminɛnisɛbɛn don Kémi Séba ni Sabi Sira Korogoné kama. Karidon fangadafiri ŋaniya lasali kɔn.

Nin ye Sénégal kunnafɔlidilaw ka sebaya sɔrɔn de ye, u ka minsiiriso ɲɛkɔrɔ. N'aw hankili b'a kɔ, Sénégal kunnafɔnikow minsiiriso tun ye latigɛ fila taa, o min tun bɛ kunafɔnidisow tɔhɔw jatemine sebɛ lakuraya, yasa kunnafɔlidiso minnu tɛ sariya bato k'olu tɔgɔ fidan k'a bɔ yen.

Nin wati in na, Sénégal marabaaw bɛka laɲinin France fɛ, u k'a Madiambal Diagne lasegin Sénégal kiriso ma. Kiriso ye cɛ in nɔminɛ yurku-yuurkukow la, nka  sera k'i borri ka taa France jamana kɔnɔ.