Over 25 jaar kan de wereld al tot 3 graden zijn opgewarmd
**Acht deskundigen en wetenschappers trokken deze week aan de noodrem. De aanleiding: in aanloop naar de verkiezingen praten politici en media nauwelijks over het klimaat. En dat terwijl de opwarming volledig aan het ontsporen is. Hier de voordracht van klimaatwetenschapper Leon Simons.**
“Tien jaar geleden is de wereld overeengekomen dat we de opwarming van de aarde tot maximaal twee, en liever anderhalf graad, moeten beperken. Zoals iedereen weet, is klimaatverandering van alle tijden. Tijdens de laatste ijstijd stond de zeespiegel 132 meter lager. En de laatste keer dat het zo warm was als vandaag,in het Eemien, het interglaciaal voor de laatste ijstijd 125.000 jaar geleden, was de zeespiegel 7,5 meter hoger dan hij nu is.
Maar de situatie van vandaag is heel anders. Doordat de mens extra broeikasgassen in de atmosfeer heeft geloosd, wordt op de 510.000.000.000.000 vierkante meter van ons aardoppervlak gemiddeld vier Watt per vierkante meter extra in het klimaatsysteem gepompt. Dag en nacht, 365 dagen per jaar. Dat staat gelijk aan een miljard Hiroshima bommen per jaar. Stel dat al die energie alleen naar het smelten van landijs zou gaan: dan kunnen we ongeveer een halve meter per jaar aan zeespiegelstijging verwachten.
De forcering van 130.000 jaar geleden, tot nu. graphic Leon Simons
**Witter**
Naast broeikasgassen wordt het klimaat ook door iets anders beïnvloed. Bij het verbranden van fossiele brandstoffen komt niet alleen CO₂ vrij, maar ook op grote schaal zwavel. Dat heeft een afkoelende werking. Broeikasgassen warmen de aarde op met nu al meer dan 1,5 graad. Maar vooral boven het noordelijke halfrond, waar zo’n negentig procent van de wereldbevolking leeft, stoten we ook heel veel zwavel aerosolen uit, en die koelen lokaal ongeveer met 1,5 graad af.
Dat komt doordat deze aerosolen heel goed zonlicht reflecteren. Maar vooral omdat deze luchtvervuiling wolken aanzienlijk witter maakt, en ook langer laten leven. Dat laatste heeft te maken met het kleine formaat van zwavel aerosolen – dat zorgt ervoor dat de druppeltjes in de wolken ook klein zijn, minder snel uit regenen.
**Stookolie**
Die zwavel is ongezond voor de mens, veroorzaakt zure regen, en dus begonnen de westerse landen in de jaren tachtig de zwavel uit de lucht te filteren. Vanaf dat moment zie je daar de opwarming boven land opveren. Datzelfde gebeurde in boven China de afgelopen 15 jaar.
In de afgelopen tien jaar heeft de internationale scheepvaart steeds meer zwavel uit de stookolie gehaald – in 2020 werd het percentage zwavel wereldwijd met 80 procent teruggedrongen. Belangrijk om te weten, omdat de oceanen meer dan 90 procent van de energie van de opwarming opnemen.
Die afkoelende werking van de zwavel valt dus deels weg, terwijl die uitstoot van broeikasgassen maar doorgaat, bijna een miljard ton per jaar van enkel de scheepvaart.
**Meer dan verdubbeld**
In 2021 waarschuwen NASA en NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) dat tussen 2000 en 2019 de snelheid is verdubbeld waarmee de aarde energie opneemt. Dat is een conclusie op basis van de metingen van de satellieten en de temperatuurdata van de oceaan door NASA en NOAA. Harde data dus.
Dat is mede de reden waarom wij onder leiding van James Hansen onderzoek hebben gedaan. We zien op basis van het klimaat van het verleden (paleoklimatologie), op basis van klimaatmodellen, op basis van die data van de satellieten, en op basis van metingen in de oceaan dat er een hele sterke versnelling is, en verwachten we dat ook terug gaan zien in de oppervlaktetemperatuur.
In 2022 hebben we de preprint van dat onderzoek gepubliceerd: Global warming in the pipeline. Daar was toen redelijk wat scepsis over in de wetenschappelijke gemeenschap. Zoveel extra opwarming, dat ging er bij heel wat onderzoekers niet in.
Maar toen kwamen 2023 en 2024, twee extreem warme jaren. Je ziet nu duidelijk dat die trend in temperatuur omhoog aan het gaan is, precies zoals wij voorspelden. Daar is nu redelijk veel consensus over. Veel vooraanstaande wetenschappers in de wereld zeggen nu ook dat de energiebalans van de aarde zelfs meer dan verdubbeld is.
**3 graden**
De temperatuur op aarde varieert door El Nino, door La Nina, de wisselende kracht van de zon, door vulkaanuitbarstingen. Sinds 2011 heeft de wetenschap een rekenmethode om die variabiliteit eruit te filteren, waardoor je de netto opwarming krijgt. Ook uit de nieuwste berekeningen blijkt dat de opwarming van het aardoppervlak meer dan verdubbeld is. Die tabel geeft aan dat de wereldwijde opwarming over ongeveer twaalf jaar al bij de 2 graden uitkomt.
En anderen denken daar ook zo over. Vorige maand waarschuwde de meteorologische en fysische gemeenschap in Duitsland in een rapport dat we al drie graden opwarming in 2050 kunnen ervaren. Dat klinkt misschien extreem, want dat is al over 25 jaar. En dat is ook bijzonder extreem als je alleen de klimaatmodellen raadpleegt, want die sluiten dat bijna uit: in het hoogste scenario is daar een hele kleine kans op.
Maar als je naar de harde data van de satellieten van NASA kijkt, dan zie je dat alle klimaatmodellen onderschatten hoeveel energie de aarde opneemt. Het duurt even voordat die energie zich vertaalt naar oppervlaktetemperatuur – net zoals water in de pan niet meteen kookt, ook niet als je het vuur twee keer zo hoog zet (maar het gaat wel twee keer zo snel). 3 graden is extreem desastreus. Zelfs als de kans klein is, moet je het om die reden serieus nemen.
**Scheuren**
Jan Rotmans had het in zijn presentatie zojuist over 3 graden over 100 jaar (2125). Dat is dus mogelijk 75 jaar eerder dan hij noemt! Het klinkt misschien als doom, maar het is harde data. De modellen kunnen zich niet meer toetsen aan de huidige observaties, en dat is zeer zorgelijk.
Boven Europa is dat nog veel meer het geval. De verkoelende werking van de zwavel aerosolen wordt niet goed meegenomen door de klimaatmodellen, ook niet door het KNMI. Hier zie je bijvoorbeeld de klimaatscenario’s van 2014, met de voorspellingen voor 2100 voor de hoeveelheid zonlicht die boven Nederland wordt geabsorbeerd. Dan zie je dat die trend 30 Watt per vierkante meter is. Dat is gemiddeld over het jaar, dag en nacht. Ontzettend veel dus, en ver boven die voorspellingen van 2100 uit. Het KNMI heeft het klimaatscenario in 2023 geüpdatet. Tijdens de presentatie van die nieuwe modellen zeiden ze zelf al dat de opwarming in West Europa sneller gaat dan de modellen laten zien.
Deze afbeelding is bijvoorbeeld De Bilt dit jaar. 30 watt per vierkante meter is ontzettend veel extra energie die over het hele jaar gemiddeld dag en nacht het oppervlak bereikt. Die extra energie vertaalt zich uiteindelijk naar de impact. Als we dijken bouwen die niet geschikt zijn voor het veel warmere klimaat van de komende decennia, en we investeren daar miljarden in. Dan hebben we heel veel geld en tijd geïnvesteerd in dijken die scheuren door de extreme droogte die we niet kunnen voorspellen. En er zullen ook sterkere stormen zijn, omdat er veel meer opwarming is, en zo kan ik wel even doorgaan.
**Kantelpunten**
Het zal nog wel even duren voordat het algemeen geaccepteerd wordt, maar we zijn nu wel aanbeland bij de anderhalf graad opwarming. En twee graden zullen we snel bereiken op basis van de huidige temperatuurstijging. En dat betekent dat er bepaalde kantelpunten in werking gaan treden. Dan hebben we bijvoorbeeld het punt bereikt dat Groenland helemaal gaat smelten. Dat duurt wel even, want het kost veel energie om zoveel ijs te smelten – maar dan hebben we het wel over een zeespiegelstijging van zeven meter. Hetzelfde geldt voor de ijskap van West-Antarctica, en dat kan vier meter zeespiegelstijging veroorzaken.
Het stilvallen van de AMOC is een van de grootste zorgen voor Nederland. De AMOC is de energie uit de tropen die door de Atlantische oceaan naar het noorden getransporteerd wordt. Als die stil komt te vallen, gaat het weer extreem veranderen. Dan wordt landbouw in een heel groot deel van Europa onmogelijk. Dat moeten we natuurlijk te allen tijde zien te voorkomen.
**Terugtrekking**
Het is niet voor niets dat de Duitse wetenschappers van dat rapport zo’n sterke waarschuwing afgeven. “Wij roepen daarom alle politieke actoren in Duitsland op om terugtrekking uit laaggelegen kustgebieden aan Noordzee en Oostzee te bespreken.” Die oproep zou ons ook moeten aanspreken, want wij leven natuurlijk ook in het kustgebied van de Noordzee.
Tot slot: afgelopen maand heb ik meegeschreven in een opiniestuk in de Volkskrant: ‘Angst voor oorlog? De klimaatcrisis bedreigt pas echt miljarden levens.’ Dat is wel de kern van mijn boodschap: waar we ons vooral grote zorgen over moeten maken, ons tegen moeten verdedigen, dat is de klimaatcrisis.”
Het dringende advies van Leon Simons aan de politiek:
– Klimaatverandering is een (partijoverstijgend) risico voor het voortbestaan van ons land en dient zo benaderd te worden. Bijvoorbeeld door allocatie defensie middelen
– Veel sneller terugdringen van uitstoot broeikasgas
– Reductie van methaanconcentraties kan de snelheid van opwarming sterk verminderen
– Verbeteren van (KNMI) klimaatmodellen om regionale risico’s beter in te schatten
– Toekomst satellietwaarnemingen NASA CERES veilig stellen (ESA, KNMI, ECMWF), en daar kan Nederland (veel kennis) samen met Europa een belangrijke rol in spelen
– De adaptatie moet in lijn zijn met de veranderingen in de echte wereld
– Onderzoek naar mogelijkheden en bijbehorende risico’s om klimaatextremen te voorkomen, waaronder gecontroleerde (regionale) afkoeling. Niet omdat ik per se geo-engineering wil, zoals mensen wel eens denken. Maar om voorbereid te zijn. Als je straks onvoorbereid gaat handelen vanuit een panieksituatie, dan kan dat desastreuze gevolgen hebben.
**_De tekst is voor het overgrote deel uitgesproken door Leon Simons op de Klimaat Persconferentie op 21 oktober in Nieuwspoort. In overleg met Leon zijn er hier en daar enkele aanpassingen gemaakt om de leestekst beter begrijpelijk te maken (Marc Konijn)_**
## Waardeer dit artikel!
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
Voor dit formulier is JavaScript nodig; activeer dit in de browser.
Ik waardeer met:Selecteer een bedrag€ 1,50€ 3€ 5€ 10€ 25€ 50€ 100€ 250
Mijn gekozen waardering € -
BetalenZie ook onze algemene voorwaarden
